Przedsiębiorczość społeczna i kapitał społeczny w XXI wieku

SPOŁECZEŃSTWO ● PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

Monografia jest poświęcona przedsiębiorczości społecznej i jej fundamentowi, którym jest kapitał społeczny. Obydwie kategorie stanowią istotne wyznaczniki rozwoju społeczno-gospodarczego, społecznego dobrostanu i przede wszystkim jakości życia. Obecnie tematyka ta nabiera coraz większego znaczenia w nurcie badań ekonomicznych i jest traktowana jako obszar badawczy ważny w świetle dążenia gospodarki do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, którego przejawem jest inkluzja społeczna, ekologiczna i cyfrowa.

Autorka wnikliwe rozpatruje charakter i podłoże zmian przedsiębiorczości społecznej oraz związanego z nią kapitału społecznego. Wykorzystuje do tego nie tylko teoretyczną analizę, ale także nowatorskie badania empiryczne i uwzględnia uwarunkowania wynikające z czwartej rewolucji przemysłowej, postpandemii oraz wojny w Ukrainie.

Na tym tle rozważa szereg problemów badawczych, m.in.:

• w jaki sposób czwarta rewolucja przemysłowa, postpandemia i wojna w Ukrainie wpłynęły na charakter zmian przedsiębiorczości społecznej i kapitału społecznego?
• czy nastąpiło odwrócenie priorytetów: ludzie dla gospodarki czy gospodarka dla ludzi?
• czy mamy do czynienia z postępującą erozją kapitału społecznego?
• czy wzrasta ryzyko rozluźnienia relacji społecznych?
• czy zanikające dobre relacje społeczne stanowią zagrożenie dla harmonijnego, trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego i poprawy jakości życia?
• jakie są przewidywania dotyczące kierunków rozwoju przedsiębiorczości społecznej?
• jakie są perspektywy rozwoju kapitału społecznego w kontekście inkluzywnego rozwoju społeczno-gospodarczego?

W poszukiwaniu odpowiedzi na te pytania autorka przeprowadziła własne badania ankietowe, dotyczące dwóch domen. Obszar przedsiębiorczości społecznej badała wśród studentów polskich oraz studentów ukraińskich ze względu na możliwość występowania różnic w ich opiniach. Ukraina funkcjonuje bowiem w odmiennych niż Polska uwarunkowaniach gospodarczych, społecznych, politycznych, prawnych i kulturowych oraz jest w stanie wojny. Obszar kapitału społecznego autorka badała wśród polskich przedsiębiorców społecznych, dla których kapitał społeczny jest wartością kluczową, determinującą rozwiązywanie nowych i trudnych problemów społecznych.

Książka może być pomocna w kształtowaniu i realizacji programów dydaktycznych z zakresu nauk społecznych. Jest adresowana do pracowników naukowych zajmujących się omawianą problematyką oraz studentów, którzy znajdą tu wiele ciekawych przykładów pozwalających zgłębić temat przedsiębiorczości społecznej i kapitału społecznego. Publikacja zainteresuje również kadrę menedżerską, pracowników samorządowych oraz pracowników związanych z przedsiębiorstwami społecznymi, którzy dostrzegą w niej ciekawy zbór doświadczeń związany z funkcjonowaniem ich podmiotów.

W sytuacji rynkowego triumfalizmu, w warunkach wciąż szalejącego konsumpcjonizmu oraz nierzadko bezrefleksyjnej pogoni za zyskami i dobrami materialnymi zwiększa się ryzyko ograniczania przestrzeni dla głębokich relacji społecznych, co stanowi zagrożenie dla harmonijnego rozwoju społeczno-gospodarczego i poprawy jakości życia ludzi. Jednocześnie przesilenie cywilizacyjne i rozwój sztucznej inteligencji sprawiają, że kwestie społecznych relacji stają się gorącym tematem.

Niestety na gruncie krajowym nie przekłada się to dostatecznie na intensyfikację badań naukowych oraz publikacji na ten temat. Moim zdaniem monografia ta przynajmniej w części zmniejsza tę lukę i ma walory prekursorskie. Autorka przedstawia nie tylko teoretyczne analizy literatury przedmiotu, lecz także oryginalne, nowatorskie badania empiryczne, dotyczące m.in. charakteru i podłoża zmian w badanym obszarze, z uwzględnieniem podstaw nie tylko ekonomicznych, lecz także kulturowych i moralnych.

Książka ma zarówno walory teoretyczne, jak i praktyczne przede wszystkim w zakresie kształtowania systemu polityki społeczno-gospodarczej, szczególnie dotyczącej regulacji w sektorze przedsiębiorczości społecznej, kapitału społecznego, sektora publicznego i dóbr wspólnych. (…) Powinni się nią zainteresować główni kreatorzy polityki społeczno-gospodarczej, w tym przedsiębiorcy, parlamentarzyści i główni regulatorzy życia społeczno-gospodarczego, zwłaszcza reprezentujący centralne instytucje rządowe oraz instytucje samorządowe.

fragment recenzji prof. Elżbiety Mączyńskiej, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne

Unikalną wartością tej monografii jest opracowanie modelu łańcucha wartości przedsiębiorstwa społecznego, nawiązującego do koncepcji M.E. Portera, oraz przestawienie propozycji cyklu inkluzji cyfrowej wykorzystującej wartości kapitału społecznego (…). Monografia reprezentuje wysoki poziom naukowy i stanowi istotny wkład w dorobek ekonomii i finansów, ponieważ w polskiej literaturze zagadnienia przedsiębiorczości społecznej i kapitału społecznego nie były dotychczas badane w tak kompleksowy i dogłębny sposób. Prezentowane w pracy wyniki badań własnych to eksperyment badawczy, którego celem było rozszerzenie wiedzy w badanych obszarach. 

Publikacja może być punktem wyjścia zarówno do dalszych badań, jak i działań mających wpływ na ten sektor gospodarki. Może przyczynić się do kształtowania polityki państwa w zakresie przedsiębiorczości społecznej, ale także stanowić impuls do dyskusji na temat wdrożenia rozwiązań systemowych kreujących nowy wizerunek i zaangażowanie przedsiębiorcy społecznego.

fragment recenzji dr. hab. inż. Ryszarda Pukały, Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Jarosławiu